1 — (Mesele) zevcesiyle çekişip: Eğer ben seni bugün üç talâk iletatlik etmezsem, benden üç talâk boş ol, diyen kimse için, çare nedir?Cevabı: O gün, o kimse zevcesine: Bana şu kadar kuruş vermek üzereseni üç talâk ile, tatlik ettim, deyip, zevce onu kabul etmemektir.

2 — (Mesele) filân işi işlemezsem, zevcem, boş olsun, diyen kimse,zaman tâyin etmiş olmadıkça, o fiili işlememekle, yeis zamanından (yânihâli ihtizara gelmezden) evvel, onun zevcesi boş olmaz.

3 — (Mesele) İddia olunan borç, benim borcum değildir, eğer borcum ise, zevcem boş olsun, diyen kimsenin aleyhinde iddia olunan borcusabit olursa, zevcesi mutallâka olur.

4 — (Mesele), (Şart olsun) demek, talâk mânâsında mutearef olmakla «Filân fiili işlersem, şart olsun» diyen kimse, zevcesinin talâkını, o işiişlemeğe tâlik etmiş olur. Onu işlemedikçe, zevcesi boş düşmez.

5 — (Mesele) şarta muallâk olan talâk, şartının husulü ile, vâki olarak, yemin münhal olmakla sonraki, izdivaca, onun tesiri olmayacağından bir kimse zevcesine «Madem ki, nikâhımdasın, üzerine tezevvüç yahut teserrî edersem, benden boş ol» dedikten sonra, tezevvüç yahut teserrî edip, zevcesi boş düşerek, şart yerine gelmiş olmakla, onu ikinci tezevvücünde üzerine, tekrar tezevvüç veya teserrî etse, tekrar boş düşmez.

6 — (Mesele) tütün içersem şart olsun, diyen kimsenin zevcesi vefat edip, başka bir kadın tezevvüç etmesi ve tütün içmesi suretinde, mezkûr şarta binaen o kadın boş düşmez (1).

7 — Zeyd, Amre: Filân fiili işlerse, zevcesi Hind üç talâk ile boş olmaküzere, üç parmağı ile işâret edip, Amr dahi o işi işlememekle, ol veçhileteahhüt eyleyip, lâkin talâka müteallik söz söylese, o fiili işlemekle zevcesi boş düşmez.

8 — Birkaç kimse, bir yerde iken, içlerinden biri, her kim şöyle derse,veya şu işi işlerse, zevcesi boş olsun deyip sonra, o sözü kendisi söyler veya o işi kendisi işlerse, onun zevcesi boş olur. Çünkü, her kim lâfzı, onadahi şâmil olduğu halde, o kimse kendisini ihraç ve istisna etmemiştir.Diğerleri o şartı, kail ve mûciz olmadıkları cihetle, onlara bir şey, terettüp etmez.

9 — Zeyd Arnre: Filân işi işlersen avretin boş olsun mu? dedikte, Amrsükût edip, bir şey demese, sonra, o fiili işlese, avreti boş olmaz (2).

10 — (Dediğim olsun mu?) demek (avretin boş olsun mu?) mânâsındabilinen belde ahalisinden Zeyd Arnre «Filân işi işlersen dediğim olsun mu?)dedikte, Amr dahi «olsun» deyip sonra Amr, o işi işlese talâk mânâsımurad etmiş olmadıkça, zevcesi boş olmaz (3).

11 — Filân işi işlersem, üç talâk üzerime olsun, deyip te, o fiili işleyenkimsenin zevcesi, üç talâk ile mutallâka olur mu? Cevabı: Böyle demekörflerinde, avretim üç talâk ile boş olsun, demek ise, olur.

12 — (Küllemâ mefhumu, üzerime olsun) demek, avretim boş olsunmânâsında mütearef olan belde ahalisinden Zeyd: «Eğer Amr ile bir dahakonuşursam, küllemâ mefhumu üzerime olsun» der ve Amr ile kelâmederse zevcesi boş olur.

13 — Lâkin, küllemâ mefhumu, Arabide olduğu gibi ,ikinci nikâha vediğer tezevvüce tesir icra etmez.

14 — Zina etmemeği şart eden kimse, müt'â nikâhı ile vikâda, bulunursa, zevcesi boş düşmüş olur.

15 — Zeyd Amri dövmek istedikte, Amr: Ben kendimi sana dövdürmem, eğer döversen, zevcem mutallâka olsun, dedikten sonra, Zeydi dövmefiilinden sözle nehy edip, fiilen menetmeğe kaadir iken, menetmemekle,Zeyd Amri dövse, Amrın zevcesi mutallâka olur.

İylâ babında dahi, tâlika dâir bâzı meseleler zikrolunmuştur.

------------------

(1) Zevce vefat etmeyip, mezkûr şarta mebni, boş düştükten sonra, onunla olan, ikinci izdivaca dahi, şartın şümulü olmaz.

(2) Mezkûr suale cevap olarak, baş eğmek bile, dilsiz olmayan için talâk vetâliki talâk sayılmaz.

(3) İradenin şart kılınması, mezkûr tâbir kinayattan olduğuna mebnidir. Karîne dahi, niyyet makamına kaimdir. Mesele dahi, bundan sonraki mesele veçhile,tearüfe mebni olarak tavsif olunmuştur. Kinaye elfazı bahsinde (iraden elindeolsun) tâbiri hakkındaki hâmişe bakınız.