Iydeyn lâfzı, bayram mânâsına olan, ıydin tesniyesidir. Biri fıtır, diğeri adha olmak üzere, senede iki bayram vardır (3). Onların ikisinin birden, vacibat ve mendupları gibi, ahkâmı-şeriyyesinin, beyanı kasdolunarak (ahkâmı iydeyn) iki bayram, denilmiştir.

İyd, tesmiyesi Cenab-ı Hakkın, o gün mü'min olan kullarına, dîni ve dünyevî, ihsan âideleri olduğuna ve yahut tekrar ferah ve meserret ile, tefeül avdetine, mebnidir (4).

Bayramların vâcipleri, namazlar ve namazlarına mahsus tekbirler ile Kurban bayramındaki, teşrik tekbirlerinden, ve Ramazan bayramındaki, sadakai-fıtırdan, ibarettir.

Yalnız Ramazan Bayramı (Iydi-fıtır) vaciplerinden olan, fitre sadakası verilmek için, vaktin efdâli, bayram namazından önce vermektir (5).

Bayramların mendubatı, şunlardır:

1 — Erken kalkmak.

2 — Güsletmek.

3 — Misvak tutunmak.

4 — Tiyb (güzel koku) sürünmek,

5 — Giymesi mübah olan elbisenin, en güzelini giymek,

6 — Hakkın nimetlerine şükren, ferah ve sevinç izhar etmek vehatem (yüzük) takınmak (6).

7 — Ramazan bayramında, camiye çıkmadan tatlı bir şey yemek.

8 — Yenen şey, kuru hurma ve bu gibi, kuru ve lezîz meyva olmak.

9 — Tek adet, olarak yemek (1, 3, 5, 7, gibi).

10 — Kurban bayramında, kurban kesecek kimse — ondan yemekiçin — yemeği, namazdan sonraya bırakmak.

11 — Namaza erkence davranıp, sabah namazını mahalle mescidindekılarak, bayram namazı için, namazgâha ve büyük camiye gitmek.

12 — Sükûn ve temkin ile yürümek (7).

13 — Namaza giderken, Ramazan bayramında (sessizce) (8) ve kurban bayramında (sesli olarak) tekbir almak (8).

14 — Namazı kıldıktan sonra, mümkün ise başka yoldan evine gelmek.

15 — Müminlerle karşılaştıkça, güler yüz göstermek (10).

16 — Kaadir olduğu derecede, çok sadaka vermek.

------------------

(3) Medine ahalisinin iki eğlence ve sevinç günleri olduğu hulûlünde sorulmakla, peygamber efendimizin malûmları oldukta, onlara hitaben: «Hak teâlâ siziniçin, O iki güne mukabil, onlardan hayırlı, iki gün bedel etmiştir ki, adhâ ve fıtır günleridir,» buyurmuş oldukları, Hazreti Enes rivayetiyle, Ebî Dâvud sünenindemezkûrdur.

(4) Revhten, rîh gibi, mualleldir. Bayram etmeğe, tâyîd denir.

(5) Bu emir, mutlak neviden olduğu için, fıtra sadakasını, ramazan şartiyle,ve — âlâ kavlin — ramazan şartı dahi olmayarak, bayramın birinci gününden evvelvermek bile, câiz ve birinci gün, namazdan evvel müstahap, ve namazdan çıktıktansonra câiz, ve günü geçtikten sonra da câiz ise de, geciktirmemek evlâdır.

(6) Ashaptan, diğer günlerde yüzük takınmayanlar, bayramlarda takınırlardı.

(7) Yaya gitmek, binek gitmekten efdâldir.

(8) Bir takım, fukahâ tekbîri, müstahap görmüşler.

(9) Müellifin ifadesine göre, tekbîri namazgâha varınca, ve (âlâ rivayetin) namaza başlayınca, keser. Namazgâhlarda, topluca ve yüksek sesle, tekbîralınır.

(10) Kabul ile dua, Resulullahın ashabında, vâkî olmuştur. Musafaha dahi yerindedir.