Sıfatı şer'iyye itibariyle, abdestte üç kısım vardır: Farz, vacip, mendup. (Gösterilen adet, hasri ifade etmez. Çünkü, abdestte mekruh ve haram olanı dahi vardır. Meselâ: Meclis değişmeden veya alınan abdest ile, abdestsiz edası sahih olmayan bir taat eda edilmeyen abdestin üzerine, abdest almak mekruhtur. Bunu vakıf ve medrese sularından yapmak haramdır).

Abdesti olmayan, namaz kılmak için abdest almak farzdır. Kılacağı, velevki, nafile veya cenaze namazı olsun, çünkü, cenaze namazı dahi, her ne kadar salâtı kâmile değil ise de, yine namazdır. Abdestsiz namaz ise, makbul olmamak, hadis-i şerif gereğincedir. Çünkü Peygamber efendimiz, «Muhakkak ki Allahu teâlâ temizliksiz kılınan namazı kabul etmez» buyurmuştur.

Yahut, secde-i tilâvet bulunsun, «çünkü, namaz için şart olan şeyler onun için dahi şart kılınmıştır.»

Messi Kur'ân için abdest almak dahi farzdır. Çünkü, «ona temiz olanlardan başkası dokunamaz.» buyurulmuştur. Velevki Kur'ân, pâre veya duvar üzerinde yazılı bir âyetten ibaret bulunsun ve hattâ tercemesi dahi olsun, «Mushaf hakkında beyaz ve kitabet hükmen müsavi olmakla, Mushafın yazılı kısmına abdestsiz el sürmek caiz olmadığı gibi, yazıdan hâli bulunan kenarına da abdestsiz dokunulmaz.»

(Tefsir kitaplarına dahi, abdestsiz el sürülmez.)

Kâbei mükerremeyi tavaf için, (abdestsiz ise) abdest almak vaciptir.

Hadîs-i şerifte, «tavaf namaz gibidir. Şu kadar ki, siz onda söz söylersiniz, tavafta kelâm eden kimse, hayrin gayri söz söylemesin, buyurulmuştur.» Mefhumu hadîs hükmünce, tavaf hakikaten namaz olmadığından, ondan hadesten taharet vacip olup, tavafın sıhhati o taharete mutevakkıf olmamıştır. Muhdisin tavafı (edai kasır olarak) sahih ve lâkin taharetin terkine kurban gerekir (1).

Sair bir çok ahvalde, abdest almak menduptur. Tefsir kitaplarından gayri (2) kütübü şer'iyyenin messi için (3) taharet üzere uyumak için. uykudan kalkıldığı vakit, ve daima abdestli bulunmak için, tebeddülü meclis veya maksut olan ibadetin edasından sonra olmak şartiyle, nurun âlâ nur olmak üzere abdestli iken, ve (kazara yapılan) gıybetten kizibten, nemîmeden, şetim ve temellük gibi günahlardan ve şiiri kabîh (4) inşadından sonra, namaz dışındaki kahkahadan sonra, (5) ve cenazeye gitmek için, ve her namaz vakti için, ve gusülden evvel ve öfkeyi gidermek için, ve ezbere Kur'ân okumak için (6), ve kıraeti hadis ve rivayeti hadîs için, şer'i ilim okumak ve okutmak için, ezan okumak ve kaamet almak ve nikâhta bulunmak ve hutbe dinlemek için, ziyareti Nebiy aleyhis-selâtü ves-selâm için, mescidi nebeviye girmek için, Arifede vukuf ve Safa ve Merve arasında saay eylemek için, kadına dokunmak gibi (7) ihtilaflı olan meseleden kurtulmak için, abdest almak gibi.

------------------

(1) Tavafın, farz, vacip ve nafile olanı vardır. Farz olan tavaf ki, (tavafı ziyare) ve (tavafı ifaza) denilir. Abdestsiz icra edene, bir şat yâni koyun veya keçi kurban etmek, ve hadesi ekber halinde icra edene bir deve veya sığır kurban etmek lâzım gelir. Meğer ki, eyyamı nahırda alettahare iade-i tavaf etmiş ola. O halde bir şey lâzım gelmeyip, eğer iadeyi, eyyamı nahırdan sonra ederse, tehirinden dolayı, yine kurban lâzım olur.

Vacip olan tavaf ki, (tavafı veda) ve (tavafı sadr) tâbir olunur. Abdestsiz icra edene, sadaka vermek, ve hadesi ekber halinde icra edene bir şat kurban etmek lâzım gelir.

Nafile olan tavaf ki, farz ve vâcip olanlardan mâdâsıdır. Abdestsiz veya hadesi ekber halinde olarak icra edene, vâcip olan tavafın hükmü lâzım gelir. (Tafsilâtı Kitab-ul-Hactadır.)

(2) Hades halinde olanın, kütübü tefasire, el sürmesine izin yoktur. Bunlarınabdest almaları vacip olur. Âyâttan hâli olmadıkları için, müstahap olan, kütübüşer'iyyeye de abdestsiz el sürmemek lâzımdır. İçinde ismullah ve ismi nebi bulunankâğıda, bir şey sarmak caiz olmaz. Mushaf eskiyip te, okunmaz bir hale gelince,temiz bir beze sarılarak çiğnenmez bir yere defnetmelidir.

(3) Fıkıh, Hadîs ve Akaid gibi kitaplar için, tâzimen tetahhur icap eder. Hâlvâni: Biz bu ilme, tazim ile nail olduk. Çünkü, ben, abdestsiz olarak elime kâğıtdahi almadım, demiştir. Şerahsiye dahi, bir gece ishâl ârız olmakla, müşârün-ileyho gece on yedi defa abdest almıştır.

(4) Kabih olan şiir; hicvi-mümini, fıskı fahişeyi mütezammin olan şiirdir.

(5) Namaz içinde olan kahkaha, abdestin bozulmasını mucip olmakla, bu dahihades sayılır.

(6) Kur'ânı Kerime temas için, abdest almak farzdır.

(7) Erkek kısmı, kendi mahremi olmayan müştehiyyata dokunmak mezhebişafiide abdesti bozar. Mahremi olan veya müştehiyattan olmayan kadına dokunmakittifakan bozmaz.